ΕΝΟΤΗΤΑ 4η ΤΑ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΙΡΗΝΗΣ

ΕΝΟΤΗΤΑ 4^Η  «Τα πλεονεκτήματα της ειρήνης»

4.Α Συμπληρωματικά στοιχεία για το συγγραφέα.

Ισοκράτης

Ο Ισοκράτης είναι ένας από τους πιο γνωστούς Αθηναίους ρήτορες. Γεννήθηκε το 436 π.Χ. στον αττικό δήμο Ερχιά και πέθανε λίγο μετά το 338 π.Χ. σε ηλικία περίπου 98 ετών. Καταγόταν από εύπορη οικογένεια και μαθήτευσε κοντά στον σοφιστή Γοργία, τον Πρόδικο, τον Τεισία και τον μετριοπαθή ολιγαρχικό Θηραμένη· θεωρείται ότι ανήκε και στον κύκλο του Σωκράτη. Κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου η πατρική περιουσία του εξανεμίστηκε και ο Ισοκράτης αναγκάστηκε να ασκήσει για κάποια περίοδο το επάγγελμα του λογογράφου.

Γύρω στο 390 π.Χ. δημιούργησε τη δική του ρητορική σχολή και διακρίθηκε ως σπουδαίος ρητοροδιδάσκαλος[1]. Συνέγραψε αρκετούς λόγους, ο ίδιος όμως δεν εκφώνησε ποτέ κανέναν, διότι, όπως παραδεχόταν, δε διέθετε τόλμη και δυνατή φωνή· απευθύνθηκε όμως στο κοινό με τον γραπτό λόγο

Κατά την Ελληνιστική εποχή αποδίδονταν στον Ισοκράτη 60 λόγοι, κυρίως επιδεικτικοί. Σήμερα σώζονται 21 λόγοι, με γνωστότερους τον Πανηγυρικό, τον Παναθηναϊκό, τον Άρεοπαγιτικό, τον Περί άντιδόσεως, τον Περί ειρήνης κ.ά. Έγραψε επίσης επιστολές αξίζει να αναφέρουμε τη Β' Επιστολή του, η οποία γράφτηκε το 344 π.Χ και απευθύνεται στον βασιλιά της Μακεδονίας Φίλιππο.

            Στον λόγο του Περί ειρήνης ο Ισοκράτης εκφράζει την άποψη ότι η Αθήνα πρέπει να χαράξει νέα πορεία, εγκαταλείποντας τις επεκτατικές βλέψεις της. Η Αθήνα γνωρίζει την ήτ­τα στη ναυμαχία στα Έμβατα το 356 π.Χ. και ταυτόχρονα αντιμετωπίζει την απειλή της περ­σικής εισβολής. Οι αντιμαχόμενες παρατάξεις (Αθήνα από τη μία, Ρόδος, Κως, Χίος με τη βοήθεια του Βυζαντίου και του Μαυσώλου της Καρίας[2] από την άλλη) συμβιβάζονται και α­ποκαθίσταται η ειρήνη. Ο Ισοκράτης εκφράζει την άποψη του για την αναγκαιότητα σύναψης κοινής ειρήνης και ίδρυσης αποικιών στη Θράκη, προκειμένου να αντιμετωπίσουν οι Αθηναίοι την οικονομική κρίση. Θεωρεί ότι οι συμπολίτες του δεν έχουν πια την πολυτέλεια να ονειρεύονται μια ηγεμονία αλλά πρέπει να επιδιώξουν να κερδίσουν την εύνοια των Ελλήνων.

            Ο Ισοκράτης σταδιακά διαμόρφωνε την άποψη ότι οι Έλληνες θα έπρεπε να συνασπιστούν υπό μια μεγάλη δύναμη, για να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν την περσική απειλή. Κατά τον Ισοκράτη, μόνο ο Φίλιππος θα μπορούσε να παίξει έναν τέτοιο ηγετικό ρόλο.

4.Β Λεξιλογικά ετυμολογικά

Επίθετα παράγωγα από ρήματα

1.         Ρηματικά επίθετα σε -τέος. Τα ρηματικά επίθετα σε -τέος, -τέα, -τέον σημαίνουν ότι πρέπει να γίνει αυτό που δηλώνει το ρήμα από το οποίο παράγονται:

γράφω: γραπτέος (= αυτός που πρέπει να γραφεί) τιμάω: τιμητέος (= αυτός που πρέπει να τιμηθεί).

2.         Ρηματικά επίθετα σε -τος. Τα ρηματικά επίθετα σε -τος, -τη, -τον σημαίνουν:

α. Αυτό που σημαίνει και η μετοχή του παθητικού παρακειμένου του ρήματος από το οποίο παράγονται:

γράφω: γραπτός (: ό γεγραμμένος) λύω: λυτός (: ό λελυμένος).

β. Αυτό που σημαίνει και η μετοχή του ενεργητικού ή μέσου ενεστώτα του ρήματος από το οποίο παράγονται:

θνήσκω: θνητός (: ό θνήσκων) δύναμαι: δυνατός (: ό δυνάμενος)

γ. Αυτό που σημαίνει και η μετοχή του ενεργητικού ή μέσου αορίστου του ρήματος από το οποίο παράγονται:

πράττω: άπρακτος (: ό μή πράξας).

δ. Αυτόν που μπορεί να πάθει εκείνο που σημαίνει το ρήμα από το οποίο παράγονται:

βαίνω: βατός (= αυτός που μπορεί να πατηθεί) άλίσκομαι: άλωτός (= αυτός που μπορεί να κυριευτεί).

ε. Αυτόν που αξίζει να πάθει εκείνο που σημαίνει το ρήμα από το οποίο παράγονται:

θαυμάζω: θαυμαστός (= αυτός που αξίζει να θαυμάζεται) έπαινέω: επαινετός (= αυτός που αξίζει να επαινείται).

3.         Επίθετα που σημαίνουν αυτό που σημαίνει και η μετοχή του ενεστώτα ή του παρακειμένου του ρήματος από το οποίο παράγονται.

•   Οι πιο συνηθισμένες καταλήξεις των επιθέτων αυτών είναι:

-ας       φεύγω: φυγάς (: ό φεύγων)

-ης       φαίνομαι: αφανής (: ό μή φαινόμενος)

-ός       λείπω: λοιπός (: ό υπολειπόμενος)

-νός      στίλβω: (στιλβνός) : στιλπνός (: ό στίλβων)

-ανός    στέγω: στεγανός (: ό στέγων = αυτός που καλύπτει)

-ρός     λάμπω: λαμπρός (: ό λάμπων)

-ερός    θάλλω: θαλερός (: ό θάλλων)

4. Επίθετα που σημαίνουν αυτόν που έχει κλίση, ικανότητα ή επιτηδειότητα σ' εκείνο που σημαίνει το ρήμα από το οποίο παράγονται.

•   Οι πιο συνηθισμένες καταλήξεις των επιθέτων αυτών είναι:

-ικός    άρχων: αρχικός (= ικανός να άρχει)

-τικος  αμύνομαι: αμυντικός (= επιτήδειος να αμύνεται)

-ιμος    μάχομαι: μάχιμος (= ικανός να μάχεται)

-μων    έλεέω: ελεήμων (= αυτός που έχει κλίση να ελεεί)

-τήριος            σώζω: σωτήριος (= ο ικανός να σώζει).

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΠΑΡΑΛΛΗΛΩΝ (2^ου και 3^ου) ΚΕΙΜΕΝΩΝ 4^Ης ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Διαπράχτηκαν και κάθε είδους φόνοι, όπως συνήθως συμβαίνει σε τέτοιες περιστάσεις· δεν υπάρχει τίποτε που να μην συνέβη [στην Κέρκυρα] κι ακόμη περισσότερα [χειρότερα].

Γιατί και πατέρας σκότωνε το παιδί του και [ικέτες] από τα ιερά απομακρύνονταν βίαια και κοντά σε αυτά [τα ιερά, τους ναούς] θανατώνονταν, και μερικοί άλλοι, αφού χτίστηκαν μέσα στο ιερό του Διονύσου, πέθαναν [εκεί].

Θουκυδίδης, Ίστορίαι 3.81.5

Γιατί και σε καιρό ειρήνης και σε περίοδο ευημερίας και οι πόλεις και τα άτομα έχουν ηπιότερες τις απόψεις, επειδή δεν τους πιέζουν φοβερές ανάγκες·όμως ο πόλεμος, επειδή αφαιρεί την καθημερινή ευπορία, [γίνεται] δάσκαλος της βίας και εξομοιώνει την ψυχική διάθεση των περισσοτέρων [ανθρώπων] με την πολεμική κατάσταση που επικρατεί εκείνη τη στιγμή.

Θουκυδίδης, Ίστορίαι 3.82.2-3

---

[1] Για περισσότερες πληροφορίες Ιστορία της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματεία, Α, Β,  Γ Γυμνασίου, σελ.156-158, ΟΕΔΒ, ΑΘΗΝΑ ,2007

[2] Δηλ. του σατράπη Μαύσωλου της Καρίας, ενός κράτους στα παράλια της Μικράς Ασίας

Ενότητα 3η "Η κατοχή της εξουσίας δεν εγγυάται την ευτυχία"

Σιμωνίδης ο Κείος

3.Α ΘΕΜΑΤΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ

Τα αδιέξοδα του μοναρχικού πολιτεύματος

Ο πλούτος και η φτώχεια ορίζονται ανάλογα με τις ανάγκες του καθενός.

ΣΧΟΛΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ. Ο Ίέρων, έργο του Ξενοφώντα με φιλοσοφικό περιεχόμενο, είναι ένας φανταστικός διάλογος ανάμεσα στον τύραννο των Συρακουσών Ιέρωνα Α' και τον λυρικό ποιητή Σιμωνίδη τον Κείο. Ο διάλογος θυμίζει σε πολλά σημεία τον διάλογο Κροίσου και Σόλωνα που παραθέτει ο Ηρόδοτος (ένας τύραννος συνομιλεί με έναν σοφό). Ο Σιμωνίδης εκφράζει την άποψη ότι πρέπει να είναι ευχάριστο να είναι κάποιος τύραννος, ενώ ο Ιέρων την αντικρούει και συζητούν τα προβλήματα που αναφύονται σε ένα τυραννικό καθεστώς.

Κάθε άνθρωπος, εξηγεί ο Ιέρων, επιζητά την ανάδειξη του ανάμεσα στην κοινωνική ομάδα, στην οποία ανήκει. Όσοι δεν ανήκουν στο συγκεκριμένο κοινωνικό σύνολο τίθενται εκτός συναγωνισμού. Για να γίνει σαφέστερος, συγκρίνει την επιθυμία αυτήν των τυράννων με τους στόχους των αθλητών. Κάθε αθλητής επιδιώκει να γίνει καλύτερος των ανταγωνιστών του. Η σύγκριση με τους υπόλοιπους πολίτες δεν τον αφορά, αφού η διάκριση είναι σαφής και δεδομένη. Έτσι, λοιπόν, και ο τύραννος δεν μπορεί να αρκεστεί στο ότι κατέχει περισσότερα από κάθε ιδιώτη. Ανταγωνιστές του μονάρχη θεωρούνται οι υπόλοιποι μονάρχες και με αυτούς θα πρέπει να συγκριθεί.

Το συμπέρασμά μας λοιπόν είναι ότι  η ποσότητα αλλά και η ποιότητα των αγαθών που κατέχει κάποιος,  καθορίζει και προσδιορίζει τις ανάγκες του ! Επομένως (ευτυχής) πλούσιος (τύραννος) σύμφωνα με το κείμενο είναι ο κάτοχος αυτών αγαθών που ικανοποιούν τις ανάγκες του!

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΠΑΡΑΛΛΗΛΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ 3^Ης ΕΝΟΤΗΤΑΣ

                Ποιους αποκαλείς φτωχούς και ποιους πλούσιους; Αυτούς νομίζω, που δεν έχουν αρκετά, ώστε να ικανοποιήσουν τις ανάγκες τους, αποκαλώ φτωχούς, κι αυτούς [που έχουν] περισσότερα από όσα αρκούν [αποκαλώ] πλούσιους. Έχεις εξετάσει λοιπόν ότι σε μερικούς, ενώ έχουν πολύ λίγα, όχι μόνο αρκούν αυτά, αλλά κάνουν και αποταμίευση από αυτά, ενώ σε μερικούς [που έχουν] πάρα πολλά δεν αρκούν; Μα το Δία, είπε ό Ευθύδημος, σωστά μου [το] υπενθυμίζεις, [γιατί] γνωρίζω και μερικούς τυράννους, οι οποίοι από ανάγκη, όπως ακριβώς οι πολύ φτωχοί, αναγκάζονται να αδικούν.

3.Γ ΣΥΝΗΡΗΜΕΝΑ ΡΗΜΑΤΑ

Τα φωνηεντόληκτα ρήματα που έχουν χρονικό χαρακτήρα α, ε, ο συναιρούν το φωνήεν αυτό στον ενεστώτα και τον παρατατικό με το επόμενο φωνήεν των καταλήξεων και γι’ αυτό λέγονται συνηρημένα λέγονται όμως και περισπώμενα, γιατί ο συνηρημένος τύπος τους στο α' πρόσωπο της οριστικής του ενεστώτα παίρνει περισπωμένη. Τα συνηρημένα ρήματα διαιρούνται, ανάλογα με το χαρακτήρα τους, σε τρεις τάξεις: στην α' τάξη ανήκουν όσα λήγουν σε -αω (χαρακτ. α): τιμάω -ῶ στη β' τάξη ανήκουν όσα λήγουν σε -έω (χαρακτ. ε): ποιέω -ῶ' στη γ' τάξη ανήκουν όσα λήγουν σε -όω (χαρακτ. ο): δηλόω -ῶ.

Τα ρήματα, των οποίων το θέμα τελειώνει με φωνήεν α (τιμάω), ε (ποιέω), ο (δη-λόω), συναιρούν στον ενεστώτα και στον παρατατικό το φωνήεν αυτό με το ακόλουθο φωνήεν των καταλήξεων:

τιμάω > τιμῶ                          ποιέω > ποιῶ                δηλόω > δηλῶ

τιμάεις > τιμᾶς                    ποιέεις > ποιεῖς            δηλόεις > δηλοῖς

ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΤΟΥ ΜΗΝΑ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013

Αλκίνοος Ιωαννίδης "Παράκληση"
περπάτησα πάρα πολυ μα
τα φτερά μου τα 'χω χάσει
μα εσύ που δεν πατάς στη γη
καν'την ψυχή μου να πετάξει
μ'ένα αερόστατο να πάμε στο φεγγάρι
ένα αεράκι να μας πάρει
φωτιά κι αέρας να κάνουμε δική μας
τη μικρή ζωή μας

ειν'η καρδιά μου μια αυλή
σ'ένα κελί που όλο μικραίνει
μα εσύ που έχεις το κλειδί
έλα και πες μου το γιατί
σε κάποια θάλασσα που ο ήλιος τη ζεσταίνει
το όνειρό μου ξαποσταίνει
νερό κι αρμύρα να κάνουμε δική μας
τη μικρή ζωή μας

έχω έναν κόμπο στο λαιμό
και μια θηλιά που όλο στενεύει
έλα και κάνε μουσική την τρέλα
που με διαφεντεύει
κι αν είναι οι νότες και οι λέξεις
αφελείς τραγούδησε τες να χαρείς
μ'ένα τραγούδι να κάνουμε δική μας
τη μικρή ζωή μας

40 χρόνια από την εξέγερση του Πολυτεχνείου!

Αληθής πολίτης είναι όποιος ζει με ελευθερίαν

ή αποθνήσκει δια την ελευθερίαν.

ΑΝΩΝΥΜΟΥ «ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΝΟΜΑΡΧΙΑ

ΕΡΩΤΟΚΡΙΤΟΣ

ΒΙΤΣΕΝΤΖΟΣ ΚΟΡΝΑΡΟΣ

Ερωτόκριτος

ΘΕΜΑΤΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ

Οι αξίες της γνώσης και της αρετής

Η αξεπέραστη κοινωνική διαφορά ως εµπόδιο στο γάµο των δύο νέων

Το αποτυχηµένο προξενιό και η δύναµη της βασιλικής βίας

Η πολεµική ορµή και ο επικός χαρακτήρας του Ερωτόκριτου

Η υπόθεση του έργου. Ο Ερωτόκριτος χωρίζεται σε πέντε μέρη και τα γεγονότα διαδραματίζονται στην αρχαία Αθήνα, μια πόλη μυθική και συμβατική και όχι όπως είναι γνωστή από την ιστορία: Ο βασιλιάς της Αθήνας Ηρακλής έχει μια πανέμορφη μοναχοκόρη, την Αρετούσα, την οποία ερωτεύεται ο Ερωτόκριτος, γιος του συμβούλου του βασιλιά Πεζόστρατου, και η βασιλοπούλα ανταποκρίνεται στην αγάπη του* ο βασιλιάς, για να διασκεδάσει την κόρη του, οργανώνει μια γιόστρα (κονταρομαχίες), στην οποία τελικός νικητής αναδεικνύεται ο Ερωτόκριτος. Σε μιαν από τις συναντήσεις τους οι δύο νέοι παίρνουν την απόφαση να ζητηθεί από το βασιλιά να παντρευτούν. Όταν όμως ο Πεζόστρατος τολμάει να κάνει λόγο στο βασιλιά για το γάμο των παιδιών τους, εκείνος εξοργίζεται με το θράσος του και εξορίζει τον Ερωτόκριτο, ενώ παράλληλα φυλακίζει την Αρετούσα, επειδή αρνήθηκε να τον υπακούσει και να παντρευτεί το πριγκιπόπουλο του Βυζαντίου. Στη συνέχεια ο βασιλιάς των Βλάχων εισβάλλει στη χώρα του Ηράκλη και όταν το μαθαίνει ο Ερωτόκριτος, πηγαίνει μεταμφιεσμένος στο πεδίο της μάχης, όπου σε μια αποφασιστική μονομαχία σώζει το βασίλειο της Αθήνας από τη σκλαβιά και το βασιλιά από την ήττα και την αιχμαλωσία. Ο Ηρακλής από ευγνωμοσύνη προσφέρει στον άγνωστο σωτήρα του όλο το βασίλειο και τα πλούτη του. Ο Ερωτόκριτος όμως δεν τα δέχεται* ζητάει την Αρετούσα για γυναίκα του και πηγαίνει και τη βρίσκει στη φυλακή. Αλλά εκείνη, πιστή στον αγαπημένο της, αρνείται* όταν όμως ο Ερωτόκριτος αποκαλύπτεται, όλα τελειώνουν με αίσιο τρόπο θριαμβεύει ο έρωτας.

Ο ποιητής αφηγητής. Ο ποιητής είναι ο αφηγητής της ιστορίας. Γνωρίζει τα πάντα, κατευθύνει την εξέλιξη της ιστορίας, σχολιάζει και κρίνει τα γεγονότα και τα πρόσωπα και δίνει το λόγο στους ήρωες, οι οποίοι διεκπεραιώνουν τους ρόλους τους λέγοντας σε ευθύ λόγο ο καθένας τα λόγια του. Στον Ερωτόκριτο ο ποιητής προαναγγέλλει κάθε φορά την παρουσία του στα αφηγηματικά μέρη του έργου, βάζοντας τη λέξη «Ποιητής», όταν ο λόγος περνάει σ' εκείνον, όπως βάζει τα ονόματα των ηρώων του πριν από τα λόγια τους στα διαλογικά μέρη.
Για όσους ενδιαφέρονται να διαβάσουν ολόκληρο το έργο βρίσκεται εδώ

ΠΡΩΤΟ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ (Γ.891-936)

Οι ενέργειες του Πεζόστρατου

Ο ποιητής-αφηγητής παρουσιάζει με αριστοτεχνικό τρόπο [u1] την πορεία και τα στάδια που ακολούθησε ο Πεζόστρατος από τη στιγμή κατά την οποία άρχισε να μιλάει στο βασιλιά ως τη στιγμή που του έκανε την πρόταση για το γάμο των παιδιών τους. Έτσι:

·         Στην αρχή ο ποιητής-αφηγητής αναφέρεται συγκεφαλαιωτικά στα επιχειρήματα και στις περιστροφές του Πεζόστρατου, για τις οποίες έχει ήδη μιλήσει παραπάνω: ή φέρνε ξόμπλια απόμακρα, πράματα περασμένα καθώς και παραβολές.

·         Ύστερα από το «τι» (από αυτά που έλεγε ο Πεζόστρατος, για να προετοιμάσει το έδαφος), ο ποιητής-αφηγητής έρχεται στο «πώς», στον τρόπο με τον οποίο τα έλεγε ο Πεζόστρατος. Τα έλεγε λοιπόν έναν ένα και αγάλια αγάλια.

·         Στη συνέχεια ο Πεζόστρατος πλησιάζει στην κρίσιμη στιγμή: σώνει, ήρχισε να ξαμώνει.

·         Όμως την τελευταία στιγμή ο Πεζόστρατος διστάζει και αμφιταλαντεύεται: ενώ δυο τρεις φορές αποπειράται να μιλήσει, τον συγκρατεί και τον εμποδίζει η εσωτερική φωνή της σύνεσης {οπίσω τον εγιάγερνε κι εκράτειε τον η γνώση. Ο ποιητής σ' αυτό το σημείο προσωποποιεί τη σύνεση, για να υπογραμμίσει τη δύναμη της εσωτερικής αντίστασης του Πεζόστρατου.

·         Το προτελευταίο στάδιο των ενεργειών του Πεζόστρατου είναι η οριστική πλέον λήψη της απόφασης για την πρόταση του γάμου, για να αποκαλύψει όσα έκρυβε ως αυτή τη στιγμή (ενίκησεν η αγάπη τον παιδιού τον και φανερώνει τα κουρφά και τα χωστά του νου τον). Η αποκάλυψη του μυστικού παρουσιάζεται πιο ζωηρά και παραστατικά με το δραματικό ενεστώτα[u2]  του ρήματος φανερώνει.

·         Τέλος τολμάει και ξεστομίζει την προξενιά του γάμου.

- Και η αντίδραση του βασιλιά προμηνύεται αφηγηματικά με την παραστατικότητα του δραματικού ενεστώτα: του λέγει ο ρήγας.

Οι διαφορές δύο πατεράδων στο ζήτημα της «οικογενειακής ευτυχίας»

α. Ο Πεζόστρατος αγαπάει το γιο του, υποφέρει που τον βλέπει να βασανίζεται από τον καημό της αγάπης και θέλει να τον δει ευτυχισμένο. Έτσι, παρακάμπτει όλους τους ενδοιασμούς του και του κάνει το χατίρι να πάει στο βασιλιά και να ζητήσει σε γάμο την Αρετούσα, έχοντας την επίγνωση ότι η κοινωνική διαφορά ανάμεσα στις δύο οικογένειες ήταν μεγάλη. Είναι βέβαιος ότι θα προσκρούσει στην άρνηση αλλά και στην οργή του βασιλιά, ωστόσο νικάει η πατρική αγάπη και τον κάνει τολμηρό. Έτσι, υποβάλλει το αίτημα του, διακινδυνεύοντας ακόμα και τη θέση του μέσα στο παλάτι (εργαζόταν ως σύμβουλος του βασιλιά). Η οικογενειακή λοιπόν ευτυχία για τον Πεζόστρατο δεν είναι συνάρτηση του πλούτου, της εξουσίας ή άλλων εξωτερικών παραγόντων, αλλά συνίσταται στην ευτυχία των μελών της οικογένειας, ενώ οι πιο σημαντικές αξίες για ένα νέο (ή τα πιο σημαντικά προσόντα για έναν υποψήφιο γαμπρό) σύμφωνα με τον Πεζόστρατο είναι η αρετή, η σύνεση να είναι ο νέος «γνωστικός»), η αντρεία και η ομορφιά.

β. Ο βασιλιάς από την άλλη στοχεύει σε ένα γάμο με ένα βασιλόπουλο από μια πλούσια και ισχυρή χώρα, έχοντας απώτερο σκοπό να ενισχύσει την πολιτική του θέση και να εξασφαλίσει ειρήνη στο βασίλειο του. Το αξίωμα του βασιλιά έχει παραμερίσει το ρόλο του πατέρα και η οικογενειακή ευτυχία είναι υποταγμένη στα κρατικά συμφέροντα και στις πολιτικές σκοπιμότητες. Εμπόδιο στην πραγμάτωση του στόχου του για ένα μελλοντικό πετυχημένο προξενιό είναι ο έρωτας της Αρετούσας με τον Ερωτόκριτο και ο βασιλιάς ασκεί με σκληρό και αυταρχικό τρόπο την εξουσία του για να τον αποτρέψει. Όπως λοιπόν μπορούμε εύκολα να υποθέσουμε, βλέπει το γάμο της κόρης του κάτω από το πρίσμα πολιτικών σκοπιμοτήτων και επομένως αυτά που έχουν αξία για έναν υποψήφιο γαμπρό είναι η εξουσία, η πολιτική και στρατιωτική δύναμη και τα πλούτη - και αυτά δεν τα διαθέτει βέβαια ο γιος του Πεζόστρατου.

ΔΕΥΤΕΡΟ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ (Γ. 1003-1038)

Τα επικά στοιχεία του αποσπάσματος

Ολόκληρο το δεύτερο απόσπασμα έχει επικό (= ηρωικό) χαρακτήρα, καθώς κινείται σε μιαν ατμόσφαιρα πολεμικής έντασης, με την προβολή της σφοδρότητας της μάχης, και αναδεικνύει τη γενναιότητα και τον ηρωισμό του Ερωτόκριτου ως πολεμιστή. Τα επικά στοιχεία του αποσπάσματος είναι:

·         Οι φράσεις που αποδίδουν το κλίμα του πολέμου με τις αντίστοιχες εικόνες

·         Οι οπτικές και ακουστικές πολεμικές εικόνες

·         Η ηρωική εμφάνιση του ετοιμοπόλεμου Ερωτόκριτου, που ορμάει στη μάχη καβάλα στο άλογο του

·         Οι δυο (στ.1013-1019 και1025-1036) ) πλατιές παρομοιώσεις[u3] , που μας παραπέμπουν σε αντίστοιχες ηρωικές στιγμές της Ιλιάδας

·         Το περιεχόμενο του στ. 1020 (οπού όποιος κι αν εγλίτωκε με φόβο το εδηγάτο), που δίνει θρυλική διάσταση στην πολεμική ορμή του Ερωτόκριτου.

Η γενναιότητα του Ερωτόκριτου.

Στη μάχη ανάμεσα στους Αθηναίους και στους Βλάχους προβάλλεται η ξεχωριστή γενναιότητα του Ερωτόκριτου στα παρακάτω σημεία:

·         Μόλις άκουσε τις σάλπιγγες της μάχης, χωρίς να περιμένει ειδοποίηση, ανέβηκε στο άλογο του και όρμησε στον κάμπο όπου γινόταν η μάχη.

·         Εξολόθρευσε τους εχθρούς κι έτσι έγινε θρύλος: όποιος γλίτωσε από αυτή τη μάχη διηγιόταν στο μέλλον με φόβο αυτή την επέλαση του ήρωα.

·         Εκεί που οι Αθηναίοι πιέζονταν από τους Βλάχους, ο Ερωτόκριτος ανέτρεψε την κατάσταση μόλις εμφανίστηκε ορμητικός και άγριος ωσάν αϊτός.

·         Επέδειξε πολεμικό μένος και πρωτοφανή αγριότητα, ξαφνιάζοντας έτσι τους εχθρούς, οι οποίοι κατάλαβαν ότι επάψαν τα παιγνίδια!

Τα θλιβερά μαντάτα-Αποχαιρετισμός 

Μια πολύ ωραία ερωτική (;) ερμηνεία αυτού του τμήματος του Ερωτόκριτου από τον Γιάννη Χαρούλη!

 Μια πιο αυστηρή αλλά οπωσδήποτε κλασική ερμηνεία του ίδιου αποσπάσματος από το Νίκο Ξυλούρη

---

 [u1]. Ο ποιητής, παρακολουθώντας από κοντά τις μελετημένες κινήσεις του ήρωα, καταγράφει την ψυχική του αναστάτωση και την πάλη ανάμεσα στην αγάπη για το γιο του και στο φόβο του για την αντίδραση του βασιλιά. Θα λέγαμε ότι ο ποιητής αποδίδει την πιο δύσκολη στιγμή για τον ήρωα του. Είναι η στιγμή κατά την οποία εκείνος βγαίνει από τη δύσκολη θέση υποβάλλοντας στο βασιλιά το επίμαχο αίτημα του προξενιού (και φανερώνει τα κουρφά και τα χωστά του νου του). Ωστόσο, τα λόγια που δυσκολεύτηκε τόσο να ξεστομίσει ο Πεζόστρατος ο ποιητής-αφηγητής, με πολλή τέχνη, δεν τα βάζει στο στόμα του ούτε αναλαμβάνει ο ίδιος να τα μεταφέρει αυτολεξεί, αλλά τα παρουσιάζει σε έμμεση αφήγηση (ως ενεχάσκισε να πει την προξενιά του γάμου

 [u2]Με το δραματικό ενεστώτα παρουσιάζονται τα γεγονότα σα να γίνονται τη στιγμή της αφήγησης, μπροστά στον αναγνώστη. Μ’ αυτό το τον τρόπο δίνεται στο λόγο δραματικότητα , παραστατικότητα και ζωντάνια.

 [u3]Ιδιαίτερο γνώρισμα της επικής αφήγησης είναι οι διεξοδικές πολύστιχες παρομοιώσεις, που παρεμβάλλονται συχνά μέσα στην κύρια διήγηση σαν ξεχωριστές ιστορίες ή εικόνες. Αυτές οι παρομοιώσεις, με τις οποίες παρομοιάζονται οι ενέργειες του ανθρώπου κυρίως με τα φαινόμενα και τα στοιχεία της φύσης, δίνουν επική διάσταση σε κάποιες πράξεις ή ιδιότητες ενός ήρωα, καθώς τις παρουσιάζουν πάνω από τα ανθρώπινα όρια και με εντυπωσιακές εικόνες. Οι «πλατιές παρομοιώσεις», που ανήκουν στα κύρια εκφραστικά μέσα της ομηρικής Ιλιάδας, χρησιμοποιούνται και στα επικά μέρη του Ερωτόκριτου.