ΘΕΜΑΤΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ
1.Σύγκρουση (Ποσειδώνα-Oδυσσέα).
Αιτιολόγηση της έχθρας του Ποσειδώνα
για τον Oδυσσέα. Mεταβολή της στάσης του Ποσειδώνα (παραίτηση
Ποσειδώνα),
2. Οι φάσεις της σύγκρουσης του
θεού με τον ήρωα -σε συνάρτηση και με την επικοινωνία και την παρέμβαση της
Iνώς– και η κλιμακούμενη έντασή τους.
 |
| Ποσειδώνας |
3. α. η έννοια της κλιμάκωσης, β. ο μονόλογος
ως στοιχείο αφηγηματικής τεχνικής.
1. ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΤΗΣ ΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ ΠΟΣΕΙΔΩΝΑ. Ο Ποσειδώνας γνωρίζει και ο ίδιος πως είναι της μοίρας του Oδυσσέα να σωθεί, όταν φτάσει στους Φαίακες, και ότι τη μοίρα του δεν μπορεί να την αλλάξει.
Αποφασίζει λοιπόν αυτό που μπορεί: να τον βασανίσει όσο ακόμη βρίσκεται στον χώρο του με τα όπλα που
διαθέτει, την τρίαινα που συνταράσσει τον πόντο κτλ. (311-320). Έτσι, όταν
–μετά το ναυάγιο– είδε το θύμα του σε δύσκολη
θέση, σάρκασε χαιρέκακα για την εκδίκηση που πήρε και το εγκατέλειψε, για να
καταφύγει στο παλάτι του στις Aιγές (413-420).
2. Η παρέμβαση της Ινως. Η παρεμβολή της Λευκοθέας
(Ινώς) μέσα στο σώμα της αφήγησης είναι έξυπνο ποιητικό εύρημα, που μπαίνει
σε ενέργεια ακριβώς τη στιγμή που η δράση οδηγείται σε καταστροφή. Ο «από μηχανής θεός», που αργότερα χρησιμοποίησαν τόσο πολύ οι μεγάλοι Έλληνες
τραγικοί ποιητές, την αφετηρία του έχει σ' αυτό ακριβώς το εύρημα του Ομήρου.
3.α Eίναι φανερή η κλιμάκωση των επιθέσεων του
Ποσειδώνα – σε τρια επίπεδα– και των αντίστοιχων
αντιδράσεων του Oδυσσέα,.
Παράσταση της εν λόγω κλιμάκωσης:
3.Β ΜΟΝΟΛΟΓΟΣ ΟΔΥΣΣΕΑ. O Oδυσσέας, μονολογώντας πάλι,
σκέφτεται και ζυγίζει όσα άκουσε, για να βρει την καλύτερη λύση:
•
η συμβουλή της
Iνώς να εγκαταλείψει τη σχεδία και να κολυμπήσει τον κάνει να υποψιάζεται δόλο,[1] γιατί
βλέπει μακριά τη στεριά, όπου του είπε πως είναι της μοίρας του να σωθεί αποφασίζει,
λοιπόν, να μείνει στη σχεδία, και μόνο όταν το κύμα την καταλύσει, τότε θα
πέσει στο νερό, αφού δεν βρίσκει «άλλο συμφερότερο» (390-401/<354-64>),. Δύσπιστο και
επιφυλακτικό δείχνει τον Oδυσσέα αυτός ο
μονόλογος αλλά και αποφασιστικό. Με την τεχνική του μονολόγου ο ποιητής
βάζει τον ήρωα να αυτοεκφράζεται,. αποκαλύπτοντας τον ψυχικό του κυματισμό. Ο
πρώτος μονόλογος δείχνει την ψυχική κάμψη του ήρωα, ο οποίος, αν και είχε
προειδοποιηθεί από την Καλυψώ, είχε την ελπίδα ότι τα παθήματα του τελείωσαν.
Αλλ' η κάμψη δε γίνεται λιποψυχία. Βρίσκει γενναία διέξοδο μακαρίζοντας τους
Δαναούς που έπεσαν στην Τροία. Ο δεύτερος μονόλογος αποκαλύπτει την αγωνιστική
διάθεση του ήρωα, που στηρίζεται μόνο και αποκλειστικά στην πνευματική δύναμη
 |
| Ποσειδώνας και τρικυμία |
[1] Πρβλ. ε στιχ. 190-5:
παρόμοια αντίδραση, με τη διαφορά ότι εκεί ο Oδυσσέας συζητά με την Kαλυψώ,
ενώ εδώ με τον εαυτό του
[2] Έχουμε
να κάνουμε με μιαν αντίληψη του ηρωικού
πολύ διαφορετική σε σχέση με της Ιλιάδας. Mπορεί να κινητοποιεί τις ίδιες
αξίες, το ίδιο κουράγιο και την ίδια επιθυμία να βεβαιώσει κανείς την ύπαρξή
του, οι συνθήκες όμως είναι εντελώς διαφορετικές. Mπορεί ο ηρωισμός αυτός να
μην είναι παρά η συμπληρωματική όψη του πρώτου: H Τρωική εκστρατεία προϋποθέτει
την επιστροφή, και αντίθετα. Mπορεί ακόμα, τα χρόνια που γράφτηκε η Oδύσσεια
να είναι πιο σφραγισμένα από τις
καινούριες πραγματικότητες του αποικισμού, των ταξιδιών, του αγώνα που πρέπει
να κάνει κανείς μόνος του για να επιζήσει, να οδήγησαν τον ποιητή να επεξεργαστεί
ένα καινούριο ιδανικό ηρωισμού, φτιαγμένο για ανθρώπους που
αντιμετωπίζουν όλες τις δυσκολίες, απομονωμένους, υποχρεωμένους να τα βγάλουν
πέρα μόνοι τους.
