Οι Κυριακές στη θάλασσα

Μαργαρίτας Λυμπεράκη

Οι Κυριακές στη θάλασσα

Ενδεικτικές πληροφορίες για τη συγγραφέα

-      Η Μαργαρίτα Λυμπεράκη (Αθήνα 1919-2001) σπούδασε νομικά, αλλά σύντομα στράφηκε στη λογοτεχνία και στη ζωγραφική.  Ως συγγραφέας οφείλει την καθιέρωση και την ευρύτερη αναγνώριση της στο μυθιστόρημα Τα ψάθινα καπέλα (1946), που είναι ένα χρονικό της γυναικείας εφηβείας, ένας ύμνος αγάπης στη ζωή και στη φύση.

-      Έργα. Μυθιστορήματα. Τα δέντρα (1945) - Τα ψάθινα καπέλα (1946) - Ο άλλος Αλέξανδρος'(1950). Θεατρικά. Η γυναίκα του Κανδαύλη (1955) - Οι Δαναίδες (1963) — Ο άγιος πρίγκιψ (1964) — Το μυστικό κρεβάτι (1967) κ,ά. Σενάρια για τα κινηματογραφικά έργα Μαγική πόλη (του Κούνδουρου) και Φαίδρα (του Ντασέν).

Στόχος Να έρθουμε σε επαφή µε την ξένοιαστη ατµόσφαιρα των εκδροµών µιας άλλης εποχής, έτσι όπως τις ανακαλεί στη µνήµη της και τις αφηγείται µια ενήλικη πια γυναίκα, που νοσταλγεί το ευτυχισµένο εκείνο οικογενειακό παρελθόν.

ΘΕΜΑΤΙΚΑ   ΚΕΝΤΡΑ

Η χαρά και η γλυκιά ανάµνηση της ξένοιαστης εφηβικής ζωής

Οικογενειακές σχέσεις και προβλήµατα

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ   ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ   ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

Οι τρεις αδερφές που περιγράφει στο µυθιστόρηµα της η Λυµπεράκη βρίσκονται στο μεταβατικό στάδιο ανάµεσα στην εφηβεία και την ενηλικίωση. ∆ιανύουν µάλιστα το δύσκολο στάδιο της εφηβείας βιώνοντας το σοβαρό οικογενειακό πρόβληµα του χωρισµού των γονιών τους. Ωστόσο οι καλοκαιρινές διακοπές τους και, συγκεκριµένα στο απόσπασµα, οι εκδροµές µε τον πατέρα και το θείο τους τις Κυριακές στη θάλασσα αποτελούν ανέµελες, ξένοιαστες στιγµές, µακριά από τα προβλήµατα της καθηµερινότητας. Ο ευρύτερος οικογενειακός χώρος, ο θείος και τα ξαδέρφια, συµµετέχει άµεσα στη ζωή των τριών αδερφών, έτσι όπως συνέβαινε γενικότερα στις οικογένειες των µεταπολεµικών χρόνων. Το κύριο ενδιαφέρον στο µυθιστόρηµα της Λυµπεράκη έγκειται στο γεγονός ότι η σκοπιά της αφήγησης κινείται ανάµεσα στην ξένοιαστη έφηβη που ζει και την ώριµη γυναίκα που θυµάται και νοσταλγεί. Επικρατεί η ημερολογιακού[1] τύπου αφήγηση των αναμνήσεων μιας αυτής της ενήλικης γυναίκας από ξένοιαστες οικογενειακές στιγμές του παρελθόντος.

Η σχέση των κοριτσιών με τον πατέρα τους

Η Κατερίνα (η αφηγήτρια), μιλώντας για τις αιτίες που οδήγησαν τους γονείς της στο χωρισμό, κάνει λόγο για τις απιστίες του πατέρα. Όταν ήταν μικρή, αναρωτιόταν πώς ένας άνθρωπος αγνός σαν τον πατέρα μπορούσε να κάνει απιστία, ενώ στα δεκαέξι της αντιμετωπίζει το θέμα αυτό με κατανόηση. Από τον προβληματισμό της καταλαβαίνουμε ότι το διαζύγιο δεν τραυμάτισε την εικόνα του πατέρα και τα κορίτσια δεν απομακρύνθηκαν συναισθηματικά από αυτόν. Αυτό φαίνεται και από το γεγονός ότι οι Κυριακές που περνούσαν στη θάλασσα με τον πατέρα τους ήταν από τις πιο ευχάριστες αναμνήσεις τους: Εκείνες οι Κυριακές θα μείνουν μέσα μου ατόφιες, έτσι όπως τις έζησα. Καμιά τους λεπτομέρεια δε θα λησμονηθεί.

-           Εξάλλου, πίσω από την περιγραφή (ο πατέρας ήταν λίγο σαν παιδί που παίζει με τα βότσαλα και αγνοούσε κι αυτός την κακία του κόσμου) κρύβεται η διάθεση του παιδιού (της ηρωίδας) να βάλει σε σωστές διαστάσεις το γονιό του, χωρίς αυτό να μειώνει την αγάπη και την τρυφερότητα που αισθάνεται γι’ αυτόν. Την ίδια διάθεση δείχνουν και τα πειράγματα της Ινφάντας στον πατέρα (πείραζε τον πατέρα).

Γλώσσα

Η γλώσσα του αποσπάσματος είναι απλή και σε πολλά σημεία εμπλουτισμένη με γραμματικούς τύπους της καθομιλουμένης της υπαίθρου, κυρίως ουσιαστικά (≪της σκόλης≫, ≪μορτόπαιδο≫, ≪τάμα≫, ≪μερμήγκια≫), ρήματα (≪ζούσανε≫, ≪λέγανε≫, ≪γίνουνται≫, ≪συμβαίναν≫, ≪μοιάζανε≫, ≪αντικρίζανε≫, ≪περνούσανε≫, ≪κρεμούσανε≫, ≪λέγαν≫, ≪δε λέγαν≫, ≪παίρναν≫, ≪λευτερωθείς≫), επίθετα (≪άγγιχτα≫, ≪γιομάτη≫, ≪παιδιάτικο≫), αντωνυμίες (≪μεις≫), μετοχές (≪μελλούμενα≫)・ τύποι που εξυπηρετούν απόλυτα την πρόθεση της συγγραφέως να τονίσει την άμεση σχέση του καλοκαιρινού τοπίου με τις ενδείξεις ωρίμανσης των εφήβων.

Η συγγραφέας δεν επιθυμεί να κάνει λεπτομερειακή ψυχανάλυση των χαρακτήρων της, αλλά να εκφράσει τον ψυχισμό τους με τη σύντομη μα περιεκτικότατη διατύπωση σε συνδυασμό με τις πλούσιες εικόνες που την αξιοποιούν.

Ακολουθεί το σχετικό με το απόσπασμα που περιέχεται στο βιβλίο της Λογοτεχνίας Β΄ Γυμνασίου, κομμάτι της τηλεοπτικής μεταφοράς του βιβλίου της Μ. Λυμπεράκη.

Μπήκα στον πειρασμό να παραθέσω και το υπέροχο τραγούδι με το οποίο ξεκινά η ταινία Μαγική πόλη , η οποία βασίστηκε στο σενάριο της Μαργαρίτας Λυμπεράκη.

Μουσική Μάνος Χατζιδάκις . Ερμηνευτής Βασιλης Λέκκας. Μια πόλη Μαγική

---

[1] Με τον όρο «ημερολόγιο» εννοούμε ένα κείμενο με προσωπικό χαρακτήρα. Σ’ αυτό γίνεται συστηματική καταγραφή από ένα άτομο των πιο σημαντικών γεγονότων της προσωπικής του ζωής και ενδεχομένως και της δημόσιας ζωής της εποχής του.