ENOTHTA 15η Η ΑΘΗΝΑ ΠΡΟΠΥΡΓΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ

15.Α Η ΑΘΗΝΑ ΠΡΟΠΥΡΓΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ

Ο Λυσίας ήταν ρήτορας και λογογράφος. Η νεότερη έρευνα τοποθετεί τη γέννηση του γύ­ρω στο 445 π.Χ. Γίνεται αναφορά σε αυτόν στον Φαῖδρο του Πλάτωνα, ενώ στην Πολιτεία δίνονται πληροφορίες για την οικογένεια του. Ο πατέρας του Κέφαλος καταγόταν από τις Συ­ρακούσες και ζούσε στην Αθήνα ως μέτοικος. Μετά τον θάνατο του πατέρα τους ο Λυσίας και οι αδερφοί του πήγαν στους Θούριους -πανελλήνια αποικία στην Κάτω Ιταλία-, όπου ο Λυσίας διδάχθηκε τη ρητορική από τον Τεισία. Μετά τη Σικελική Εκστρατεία εκδιώχθηκαν ως φιλικά προσκείμενοι στην Αθήνα και επέστρεψαν στην Αθήνα ως μέτοικοι.

Ο Λυσίας έγραψε λόγους και για ιδιωτικές και για δημόσιες υποθέσεις. Σώζονται 34 λόγοι του, ενώ είναι γνωστοί οι τίτλοι ή και αποσπάσματα άλλων 130. Η φήμη του Λυσία ήταν τέτοια, ώστε να του αποδίδονται περίπου 425 λόγοι, από τους οποίους οι 233 θεωρούνται γνήσιοι.

Η πατρότητα και η αυθεντικότητα του Επιταφίου αμφισβητούνται. Ο λόγος εικάζεται ότι εκφωνήθηκε υπέρ των πεσόντων στον Κορινθιακό πόλεμο, ενώ πολλοί ερευνητές εκφράζουν την άποψη ότι πρόκειται για καθαρά λογοτεχνικό προϊόν, πιθανότατα μια ρητορική άσκηση. Τα κύρια σημεία όπου βασίζεται η αμφισβήτηση της πατρότητας είναι τα εξής: α) το συγκεκριμένο έργο διαφοροποιείται από τους άλλους λόγους του Λυσία (βέβαια, αυτό θα μπορούσε να οφείλεται στο είδος όπου ανήκει)· β) σε άλλους λόγους του Λυσία υπάρχουν καυστικές αναφορές στα έκτροπα που πραγματοποιήθηκαν από ολιγαρχικούς μετά την αποκατάσταση της δημοκρατίας, ενώ σε αυτόν τον λόγο παρουσιάζεται μια εξωραϊσμένη εικόνα.

Το απόσπασμα: Προέρχεται από τον Επιτάφιο λόγο (πιθανόν του Λυσία), που εκφωνήθηκε προς τιμήν των νεκρών του Κορινθιακού πολέμου (395-387 π.Χ.). Οι Αθηναίοι θεωρούσαν ιερή υποχρέωση να τιμούν τους νεκρούς του πολέμου οργανώνοντας μεγαλοπρεπή τελετή με δημόσια δαπάνη. Μέρος αυτής της τελετής ήταν και η εκφώνηση Επιτάφιου λόγου από κάποιον επιφανή άνδρα, που επέλεγαν οι πολίτες. Στο συγκεκριμένο απόσπασμα τονίζεται η συμβολή της Αθήνας στην απόκρουση του περσικού κινδύνου.

    Οι επιτάφιοι είναι επικήδειοι λόγοι που εκφωνούνταν από επιφανή άνδρα και είχαν σκοπό να τιμήσουν τους νεκρούς του πολέμου. Σύμφωνα με τον Δημοσθένη (20.141), οι επιτάφιοι λόγοι ήταν ίδιον της Αθήνας. Ο Θουκυδίδης χαρακτηρίζει «πάτριον νόμον» την οργάνωση της επικήδειας τελετής στον Κεραμεικό και υπάρχει η άποψη ότι η θεσμοθέτηση αυτής της τελετής έγινε από τον Σόλωνα

Η πιο γνωστή περίπτωση επιτάφιου λόγου είναι εκείνου που εκφωνήθηκε από τον Περικλή για τους πεσόντες του πρώτου έτους (431 π.Χ.) του Πελοποννησιακού πολέμου, όπως τον παραδίδει ο Θουκυδίδης (2.35-46), αν και επικεντρώνεται περισσότερο στην εξύμνηση του μεγαλείου της αθηναϊκής δημοκρατίας του 5ου αι. π.Χ. 

15.Γ2 ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

α)   Επιθετικός προσδιορισμός:

1.      Το ρόλο επιθετικού προσδιορισμού μπορούν να παίξουν κυρίως :

Επίθετο - επιθετική μτχ. - επιθετική αντωνυμία - επιθετικό αριθμητικό - τα προσηγορικά ουσιαστικά που δηλώνουν ηλικία, αξίωμα, επάγγελμα, εθνικότητα, τάξη ..., όταν αποδίδονται στις λέξεις άνήρ, γυνή, άνθρωπος - τα έναρθρα κύρια γεωγραφικά ονόματα, όταν μπαίνουν μπροστά από γεωγραφικούς όρους: ποταμός, όρος, λίμνη, θάλασσα ... και συμφωνούν με αυτούς στο γένος, στον αριθμό και στην πτώση.

2.         Προσδίδει στο προσδιοριζόμενο μια ιδιότητα μόνιμη και γνωστή και αποτελεί μ' αυτό, κατά κάποιο τρόπο, μια έννοια. Η ιδιότητα αυτή διακρίνει το προσδιοριζόμενο από άλλα ομοειδή. Είναι συνήθως έναρθρος, προηγείται της έννοιας που προσδιορίζει και προσθέτει στο λόγο σαφήνεια και ακρίβεια.

β)   Κατηγορηματικός προσδιορισμός:

1.Εκφέρεται με επίθετο, με επιθετική μετοχή και (σπάνια) με επιθετική αντωνυμία.

2.    Αποδίδει στο προσδιοριζόμενο ιδιότητα που δεν την είχε προηγουμένως

3.       Από τον επιθετικό προσδιορισμό το κάνει να ξεχωρίζει εξωτερικά η ύπαρξη άρθρου μόνο στο ουσιαστικό και όχι στο επίθετο. Σ' όλες τις άλλες περιπτώσεις το επίθετο είναι επιθετικός προσδιορισμός.

4.    Οι λέξεις πᾶς, σύμπας, ἅπας, ὅλος, ἄκρος, μέσος, ἔσχατος, αὐτός, μόνος, ἕκαστος χωρίς άρθρο είναι κατηγορηματικοί προσδιορισμοί. Όταν έχουν άρθρο, είναι επιθετικοί προσδιορισμοί. Αν λείπει το προσδιοριζόμενο ουσιαστικό, έχουν θέση ουσιαστικού.

γ) Παράθεση:

1.      Εκφέρεται με ουσιαστικό ή άλλη λέξη που ισοδυναμεί με ουσιαστικό.

2.    Εκφράζει ένα γενικό, γνωστό και κύριο γνώρισμα του προσδιοριζόμενου ή το ορίζει και το περιγράφει με μεγαλύτερη ακρίβεια. Γι' αυτό είναι έννοια πλατύτερη από το προσδιοριζόμενο.

3.    Παράθεση δέχονται και οι αντωνυμίες: π.χ. Τούτους, τοὺς πρέσβεις..

4.    Παράθεση είναι και η έναρθρη γενική κύριου ονόματος (παραλείπονται οι εννοούμενες λέξεις: υιός, θυγάτηρ, δούλος, σύζυγος): π.χ. Περικλής ό (υιός) Ξανθίππου.

5.    Μπορεί να αναλυθεί σε αναφορική πρόταση.

δ) Επεξήγηση:

1.    Εκφέρεται με ουσιαστικό ή άλλη λέξη που ισοδυναμεί με ουσιαστικό, ή και με δευτερεύουσα πρόταση (συνήθως ονοματική).

2.    Η επεξήγηση συγκεκριμενοποιεί ένα άλλο ουσιαστικό του οποίου το περιεχόμενο είναι γενικό και αόριστο (γενικό, αόριστο -> ειδικό, συγκεκριμένο).

3.    Ορισμένες φορές η επεξήγηση συνοδεύεται από το ρήμα λέγω (=θέλω να πω, εννοώ).

4.    Η επεξήγηση πάντα ακολουθεί το προσδιοριζόμενο. Σπάνια, για έμφαση, προηγείται, όταν μάλιστα προσδιορίζει δεικτική αντωνυμία.

5.    Η επεξήγηση σπάνια μπορεί να είναι σε γενική (γεν. επεξηγηματική): π.χ. Ή πόλις τῶν Αθηνῶν.

6.    Τα κύρια γεωγραφικά ονόματα, όταν ακολουθούν, μπαίνουν ως επεξήγηση των λέξεων όρος, πόλις, νῆσος κ.λπ.: π.χ. τό όρος Πάρνης, ή πόλις Ταρσοί.

7.    Η επεξήγηση αποδίδεται με το «δηλαδή».