ΕΝΟΤΗΤΑ 4η ΤΑ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΙΡΗΝΗΣ

ΕΝΟΤΗΤΑ 4^Η  «Τα πλεονεκτήματα της ειρήνης»

4.Α Συμπληρωματικά στοιχεία για το συγγραφέα.

Ισοκράτης

Ο Ισοκράτης είναι ένας από τους πιο γνωστούς Αθηναίους ρήτορες. Γεννήθηκε το 436 π.Χ. στον αττικό δήμο Ερχιά και πέθανε λίγο μετά το 338 π.Χ. σε ηλικία περίπου 98 ετών. Καταγόταν από εύπορη οικογένεια και μαθήτευσε κοντά στον σοφιστή Γοργία, τον Πρόδικο, τον Τεισία και τον μετριοπαθή ολιγαρχικό Θηραμένη· θεωρείται ότι ανήκε και στον κύκλο του Σωκράτη. Κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου η πατρική περιουσία του εξανεμίστηκε και ο Ισοκράτης αναγκάστηκε να ασκήσει για κάποια περίοδο το επάγγελμα του λογογράφου.

Γύρω στο 390 π.Χ. δημιούργησε τη δική του ρητορική σχολή και διακρίθηκε ως σπουδαίος ρητοροδιδάσκαλος[1]. Συνέγραψε αρκετούς λόγους, ο ίδιος όμως δεν εκφώνησε ποτέ κανέναν, διότι, όπως παραδεχόταν, δε διέθετε τόλμη και δυνατή φωνή· απευθύνθηκε όμως στο κοινό με τον γραπτό λόγο

Κατά την Ελληνιστική εποχή αποδίδονταν στον Ισοκράτη 60 λόγοι, κυρίως επιδεικτικοί. Σήμερα σώζονται 21 λόγοι, με γνωστότερους τον Πανηγυρικό, τον Παναθηναϊκό, τον Άρεοπαγιτικό, τον Περί άντιδόσεως, τον Περί ειρήνης κ.ά. Έγραψε επίσης επιστολές αξίζει να αναφέρουμε τη Β' Επιστολή του, η οποία γράφτηκε το 344 π.Χ και απευθύνεται στον βασιλιά της Μακεδονίας Φίλιππο.

            Στον λόγο του Περί ειρήνης ο Ισοκράτης εκφράζει την άποψη ότι η Αθήνα πρέπει να χαράξει νέα πορεία, εγκαταλείποντας τις επεκτατικές βλέψεις της. Η Αθήνα γνωρίζει την ήτ­τα στη ναυμαχία στα Έμβατα το 356 π.Χ. και ταυτόχρονα αντιμετωπίζει την απειλή της περ­σικής εισβολής. Οι αντιμαχόμενες παρατάξεις (Αθήνα από τη μία, Ρόδος, Κως, Χίος με τη βοήθεια του Βυζαντίου και του Μαυσώλου της Καρίας[2] από την άλλη) συμβιβάζονται και α­ποκαθίσταται η ειρήνη. Ο Ισοκράτης εκφράζει την άποψη του για την αναγκαιότητα σύναψης κοινής ειρήνης και ίδρυσης αποικιών στη Θράκη, προκειμένου να αντιμετωπίσουν οι Αθηναίοι την οικονομική κρίση. Θεωρεί ότι οι συμπολίτες του δεν έχουν πια την πολυτέλεια να ονειρεύονται μια ηγεμονία αλλά πρέπει να επιδιώξουν να κερδίσουν την εύνοια των Ελλήνων.

            Ο Ισοκράτης σταδιακά διαμόρφωνε την άποψη ότι οι Έλληνες θα έπρεπε να συνασπιστούν υπό μια μεγάλη δύναμη, για να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν την περσική απειλή. Κατά τον Ισοκράτη, μόνο ο Φίλιππος θα μπορούσε να παίξει έναν τέτοιο ηγετικό ρόλο.

4.Β Λεξιλογικά ετυμολογικά

Επίθετα παράγωγα από ρήματα

1.         Ρηματικά επίθετα σε -τέος. Τα ρηματικά επίθετα σε -τέος, -τέα, -τέον σημαίνουν ότι πρέπει να γίνει αυτό που δηλώνει το ρήμα από το οποίο παράγονται:

γράφω: γραπτέος (= αυτός που πρέπει να γραφεί) τιμάω: τιμητέος (= αυτός που πρέπει να τιμηθεί).

2.         Ρηματικά επίθετα σε -τος. Τα ρηματικά επίθετα σε -τος, -τη, -τον σημαίνουν:

α. Αυτό που σημαίνει και η μετοχή του παθητικού παρακειμένου του ρήματος από το οποίο παράγονται:

γράφω: γραπτός (: ό γεγραμμένος) λύω: λυτός (: ό λελυμένος).

β. Αυτό που σημαίνει και η μετοχή του ενεργητικού ή μέσου ενεστώτα του ρήματος από το οποίο παράγονται:

θνήσκω: θνητός (: ό θνήσκων) δύναμαι: δυνατός (: ό δυνάμενος)

γ. Αυτό που σημαίνει και η μετοχή του ενεργητικού ή μέσου αορίστου του ρήματος από το οποίο παράγονται:

πράττω: άπρακτος (: ό μή πράξας).

δ. Αυτόν που μπορεί να πάθει εκείνο που σημαίνει το ρήμα από το οποίο παράγονται:

βαίνω: βατός (= αυτός που μπορεί να πατηθεί) άλίσκομαι: άλωτός (= αυτός που μπορεί να κυριευτεί).

ε. Αυτόν που αξίζει να πάθει εκείνο που σημαίνει το ρήμα από το οποίο παράγονται:

θαυμάζω: θαυμαστός (= αυτός που αξίζει να θαυμάζεται) έπαινέω: επαινετός (= αυτός που αξίζει να επαινείται).

3.         Επίθετα που σημαίνουν αυτό που σημαίνει και η μετοχή του ενεστώτα ή του παρακειμένου του ρήματος από το οποίο παράγονται.

•   Οι πιο συνηθισμένες καταλήξεις των επιθέτων αυτών είναι:

-ας       φεύγω: φυγάς (: ό φεύγων)

-ης       φαίνομαι: αφανής (: ό μή φαινόμενος)

-ός       λείπω: λοιπός (: ό υπολειπόμενος)

-νός      στίλβω: (στιλβνός) : στιλπνός (: ό στίλβων)

-ανός    στέγω: στεγανός (: ό στέγων = αυτός που καλύπτει)

-ρός     λάμπω: λαμπρός (: ό λάμπων)

-ερός    θάλλω: θαλερός (: ό θάλλων)

4. Επίθετα που σημαίνουν αυτόν που έχει κλίση, ικανότητα ή επιτηδειότητα σ' εκείνο που σημαίνει το ρήμα από το οποίο παράγονται.

•   Οι πιο συνηθισμένες καταλήξεις των επιθέτων αυτών είναι:

-ικός    άρχων: αρχικός (= ικανός να άρχει)

-τικος  αμύνομαι: αμυντικός (= επιτήδειος να αμύνεται)

-ιμος    μάχομαι: μάχιμος (= ικανός να μάχεται)

-μων    έλεέω: ελεήμων (= αυτός που έχει κλίση να ελεεί)

-τήριος            σώζω: σωτήριος (= ο ικανός να σώζει).

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΠΑΡΑΛΛΗΛΩΝ (2^ου και 3^ου) ΚΕΙΜΕΝΩΝ 4^Ης ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Διαπράχτηκαν και κάθε είδους φόνοι, όπως συνήθως συμβαίνει σε τέτοιες περιστάσεις· δεν υπάρχει τίποτε που να μην συνέβη [στην Κέρκυρα] κι ακόμη περισσότερα [χειρότερα].

Γιατί και πατέρας σκότωνε το παιδί του και [ικέτες] από τα ιερά απομακρύνονταν βίαια και κοντά σε αυτά [τα ιερά, τους ναούς] θανατώνονταν, και μερικοί άλλοι, αφού χτίστηκαν μέσα στο ιερό του Διονύσου, πέθαναν [εκεί].

Θουκυδίδης, Ίστορίαι 3.81.5

Γιατί και σε καιρό ειρήνης και σε περίοδο ευημερίας και οι πόλεις και τα άτομα έχουν ηπιότερες τις απόψεις, επειδή δεν τους πιέζουν φοβερές ανάγκες·όμως ο πόλεμος, επειδή αφαιρεί την καθημερινή ευπορία, [γίνεται] δάσκαλος της βίας και εξομοιώνει την ψυχική διάθεση των περισσοτέρων [ανθρώπων] με την πολεμική κατάσταση που επικρατεί εκείνη τη στιγμή.

Θουκυδίδης, Ίστορίαι 3.82.2-3

---

[1] Για περισσότερες πληροφορίες Ιστορία της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματεία, Α, Β,  Γ Γυμνασίου, σελ.156-158, ΟΕΔΒ, ΑΘΗΝΑ ,2007

[2] Δηλ. του σατράπη Μαύσωλου της Καρίας, ενός κράτους στα παράλια της Μικράς Ασίας

Ενότητα 3η "Η κατοχή της εξουσίας δεν εγγυάται την ευτυχία"

Σιμωνίδης ο Κείος

3.Α ΘΕΜΑΤΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ

Τα αδιέξοδα του μοναρχικού πολιτεύματος

Ο πλούτος και η φτώχεια ορίζονται ανάλογα με τις ανάγκες του καθενός.

ΣΧΟΛΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ. Ο Ίέρων, έργο του Ξενοφώντα με φιλοσοφικό περιεχόμενο, είναι ένας φανταστικός διάλογος ανάμεσα στον τύραννο των Συρακουσών Ιέρωνα Α' και τον λυρικό ποιητή Σιμωνίδη τον Κείο. Ο διάλογος θυμίζει σε πολλά σημεία τον διάλογο Κροίσου και Σόλωνα που παραθέτει ο Ηρόδοτος (ένας τύραννος συνομιλεί με έναν σοφό). Ο Σιμωνίδης εκφράζει την άποψη ότι πρέπει να είναι ευχάριστο να είναι κάποιος τύραννος, ενώ ο Ιέρων την αντικρούει και συζητούν τα προβλήματα που αναφύονται σε ένα τυραννικό καθεστώς.

Κάθε άνθρωπος, εξηγεί ο Ιέρων, επιζητά την ανάδειξη του ανάμεσα στην κοινωνική ομάδα, στην οποία ανήκει. Όσοι δεν ανήκουν στο συγκεκριμένο κοινωνικό σύνολο τίθενται εκτός συναγωνισμού. Για να γίνει σαφέστερος, συγκρίνει την επιθυμία αυτήν των τυράννων με τους στόχους των αθλητών. Κάθε αθλητής επιδιώκει να γίνει καλύτερος των ανταγωνιστών του. Η σύγκριση με τους υπόλοιπους πολίτες δεν τον αφορά, αφού η διάκριση είναι σαφής και δεδομένη. Έτσι, λοιπόν, και ο τύραννος δεν μπορεί να αρκεστεί στο ότι κατέχει περισσότερα από κάθε ιδιώτη. Ανταγωνιστές του μονάρχη θεωρούνται οι υπόλοιποι μονάρχες και με αυτούς θα πρέπει να συγκριθεί.

Το συμπέρασμά μας λοιπόν είναι ότι  η ποσότητα αλλά και η ποιότητα των αγαθών που κατέχει κάποιος,  καθορίζει και προσδιορίζει τις ανάγκες του ! Επομένως (ευτυχής) πλούσιος (τύραννος) σύμφωνα με το κείμενο είναι ο κάτοχος αυτών αγαθών που ικανοποιούν τις ανάγκες του!

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΠΑΡΑΛΛΗΛΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ 3^Ης ΕΝΟΤΗΤΑΣ

                Ποιους αποκαλείς φτωχούς και ποιους πλούσιους; Αυτούς νομίζω, που δεν έχουν αρκετά, ώστε να ικανοποιήσουν τις ανάγκες τους, αποκαλώ φτωχούς, κι αυτούς [που έχουν] περισσότερα από όσα αρκούν [αποκαλώ] πλούσιους. Έχεις εξετάσει λοιπόν ότι σε μερικούς, ενώ έχουν πολύ λίγα, όχι μόνο αρκούν αυτά, αλλά κάνουν και αποταμίευση από αυτά, ενώ σε μερικούς [που έχουν] πάρα πολλά δεν αρκούν; Μα το Δία, είπε ό Ευθύδημος, σωστά μου [το] υπενθυμίζεις, [γιατί] γνωρίζω και μερικούς τυράννους, οι οποίοι από ανάγκη, όπως ακριβώς οι πολύ φτωχοί, αναγκάζονται να αδικούν.

3.Γ ΣΥΝΗΡΗΜΕΝΑ ΡΗΜΑΤΑ

Τα φωνηεντόληκτα ρήματα που έχουν χρονικό χαρακτήρα α, ε, ο συναιρούν το φωνήεν αυτό στον ενεστώτα και τον παρατατικό με το επόμενο φωνήεν των καταλήξεων και γι’ αυτό λέγονται συνηρημένα λέγονται όμως και περισπώμενα, γιατί ο συνηρημένος τύπος τους στο α' πρόσωπο της οριστικής του ενεστώτα παίρνει περισπωμένη. Τα συνηρημένα ρήματα διαιρούνται, ανάλογα με το χαρακτήρα τους, σε τρεις τάξεις: στην α' τάξη ανήκουν όσα λήγουν σε -αω (χαρακτ. α): τιμάω -ῶ στη β' τάξη ανήκουν όσα λήγουν σε -έω (χαρακτ. ε): ποιέω -ῶ' στη γ' τάξη ανήκουν όσα λήγουν σε -όω (χαρακτ. ο): δηλόω -ῶ.

Τα ρήματα, των οποίων το θέμα τελειώνει με φωνήεν α (τιμάω), ε (ποιέω), ο (δη-λόω), συναιρούν στον ενεστώτα και στον παρατατικό το φωνήεν αυτό με το ακόλουθο φωνήεν των καταλήξεων:

τιμάω > τιμῶ                          ποιέω > ποιῶ                δηλόω > δηλῶ

τιμάεις > τιμᾶς                    ποιέεις > ποιεῖς            δηλόεις > δηλοῖς

ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΤΟΥ ΜΗΝΑ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013

Αλκίνοος Ιωαννίδης "Παράκληση"
περπάτησα πάρα πολυ μα
τα φτερά μου τα 'χω χάσει
μα εσύ που δεν πατάς στη γη
καν'την ψυχή μου να πετάξει
μ'ένα αερόστατο να πάμε στο φεγγάρι
ένα αεράκι να μας πάρει
φωτιά κι αέρας να κάνουμε δική μας
τη μικρή ζωή μας

ειν'η καρδιά μου μια αυλή
σ'ένα κελί που όλο μικραίνει
μα εσύ που έχεις το κλειδί
έλα και πες μου το γιατί
σε κάποια θάλασσα που ο ήλιος τη ζεσταίνει
το όνειρό μου ξαποσταίνει
νερό κι αρμύρα να κάνουμε δική μας
τη μικρή ζωή μας

έχω έναν κόμπο στο λαιμό
και μια θηλιά που όλο στενεύει
έλα και κάνε μουσική την τρέλα
που με διαφεντεύει
κι αν είναι οι νότες και οι λέξεις
αφελείς τραγούδησε τες να χαρείς
μ'ένα τραγούδι να κάνουμε δική μας
τη μικρή ζωή μας