Δ. Σωτηρίου Ταξίδι χωρίς επιστροφή

Διδώ Σωτηρίου

Επιπλέον πληροφορίες για τη συγγραφέα μπορείτε να αντλήσετε από μια παλιότερη συνέντευξή της στην  εκπομπή της ΕΡΤ, Μονόγραμμα

Ταξίδι χωρίς επιστροφή

Θεματικά κέντρα

♦ Ο ξεριζωμός του μικρασιατικού ελληνισμού από τις εστίες του το 1922.

♦ Το αντιπολεμικό πνεύμα του έργου.

Η συμπεριφορά του ανθρώπου στις κρίσιμες στιγμές της ζωής του.

Το απόσπασμα περιγράφει τις κρίσιμες στιγμές πριν από την καταστροφή της Σμύρνης και το μεγάλο ξεριζωμό των κατοίκων της. Ανησυχία, ταραχή, αγωνία και αβεβαιότητα από τη μια πλευρά, αμεριμνησία από την άλλη, συνθέτουν ένα σκηνικό με διαφορετικούς ανθρώπινους τύπους που έπειτα από λίγο θα τους συνδέει η κοινή μοίρα του πρόσφυγα, του διωγμένου βίαια από τη γη των πατέρων του. Η Διδώ Σωτηρίου, χωρίς να μας μεταφέρει σκηνές βίας και φρίκης, αφήνει να διαφανεί η αδικία που διαπράττεται εναντίον του απλού ανθρώπου, ο οποίος αφήνεται ανυπεράσπιστος στο έλεος των δυνατών του κόσμου ή γίνεται αθώο θύμα των ανταγωνισμών και των συμφερόντων.

Αξίζει να προσεχτεί ιδιαίτερα το αντιπολεμικό μήνυμά της, που εκπέμπεται μέσα από την οργή και την ταραχή της ηρωίδας της, η οποία αδυνατεί να συλλάβει τον παραλογισμό του ξεριζωμού, την καλλιέργεια της έχθρας, τη δυστυχία να μην μπορούν οι άνθρωποι να συμβιώσουν.

Οι ιστορικές συνθήκες

-       Μέσα στην επικράτεια της Οθωμανικής αυτοκρατορίας ζούσαν πάρα πολλοί ελληνικοί πληθυσμοί και υπήρχε σχέδιο του ελληνικού κράτους για την απελευθέρωσή τους. Έτσι, το καλοκαίρι του 1921 ο ελληνικός στρατός εισέβαλε στη Μ. Ασία και με μια νικηφόρο προέλαση του έφτασε στα βάθη της. Όμως αυτή η μικρασιατική εκστρατεία ήταν πολύ τολμηρή, γιατί δεν υπήρχαν οι δυνατότητες να αντιμετωπιστούν οι ανάγκες για ανεφοδιασμό του στρατού και άλλα προβλήματα. Έτσι αργότερα τα τουρκικά στρατεύματα, υπό την ηγεσία του Κεμάλ Ατατούρκ, ανασυγκροτήθηκαν και αναχαίτισαν τους Έλληνες, καταδιώκοντας τους ως τα παράλια.

Θύματα αυτής της ήττας ήταν οι ελληνικοί πληθυσμοί της Μ. Ασίας, που εκδιώχτηκαν βίαια από τις πατρογονικές τους εστίες τον Αύγουστο του 1922. Ο τουρκικός στρατός μπήκε στη Σμύρνη και μαζί με τον αγριεμένο τουρκικό όχλο επιδόθηκε σε όργιο λεηλασιών, σφαγών και βιασμών κατά των χριστιανών. Σφαγιάστηκαν τριάντα χιλιάδες Έλληνες και Αρμένιοι, οι συνοικίες τους έγιναν κάηκαν, ενώ όσοι μπόρεσαν να διαφύγουν προσπαθούσαν μέσα στον τρόμο και στην απόγνωση να φτάσουν στο λιμάνι και να βρουν μέσο για να φύγουν και να γλιτώσουν. Οι διωγμοί των ελληνικών πληθυσμών που δεν πρόλαβαν να διαφύγουν επεκτάθηκαν σε όλες τις περιοχές της Μ. Ασίας. Όσοι σώθηκαν ξεριζώθηκαν από τις εστίες τους και κατέφυγαν πρόσφυγες στην ελεύθερη Ελλάδα. Αυτή είναι η «Μικρασιατική καταστροφή», η πιο μεγάλη τραγωδία που γνώρισε ποτέ ο Ελληνισμός

Τα θύματα της ήττας

       

Συναισθήματα, προβληματισμοί και απορίες της Αλίκης

Η Αλίκη, βλέποντας από το τρένο τις όλο γαλήνη εικόνες του ήρεμου τοπίου με τα περιβόλια και τους χωρικούς να δουλεύουν αμέριμνοι στα αμπέλια, συγκινείται, που είναι υποχρεωμένη να εγκαταλείψει αυτά τα χώματα. Το συναίσθημα αυτό εναλλάσσεται με την οργή για τα βάσανα που προκαλεί ο πόλεμος στους ανθρώπους: για τις ταραχές, για το κυνήγημα και τον ξεριζωμό των ανθρώπων, για τους σκοτωμούς τους, για τις πυρπολήσεις των σπιτιών και των σπαρτών τους, για τη γενική απελπισία. Έτσι της δημιουργούνται προβληματισμοί και απορίες, που τις εκφράζει με τα αλλεπάλληλα «γιατί;». Αναρωτιέται λοιπόν γιατί να γίνονται όλα αυτά και γιατί να μη ζουν οι άνθρωποι ειρηνικά στον τόπο τους ανεξάρτητα από τη θρησκεία ή την εθνικότητα τους. Και διατυπώνει την άποψη ότι δε θα έπρεπε να γίνονται πόλεμοι, αφού μόνο οι θεόσταλτες συμφορές είναι αναπότρεπτες. Τέλος αναρωτιέται ποιοι βρίσκονται πίσω από τη συμφορά αυτού του πολέμου και ποια είναι τα κίνητρα ή οι στόχοι τους.

Μέσα από τα συναισθήματα, τις απορίες και τους προβληματισμούς της Αλίκης, που προδίδουν έναν ευαίσθητο ψυχικό κόσμο, εκπέμπεται ένα πνεύμα αντιπολεμικό και φιλειρηνικό, πνεύμα ισότητας, συναδέλφωσης και ειρηνικής συμβίωσης των λαών. Και ο αναγνώστης μπορεί να διακρίνει μέσα από όλα αυτά πόσο άδικοι είναι οι πόλεμοι για τους απλούς ανθρώπους και πόσο ανυπεράσπιστοι είναι αυτοί μπροστά στις δραματικές εξελίξεις των ιστορικών γεγονότων, θύματα των ισχυρών του κόσμου και των πολέμων και αδύναμοι να επέμβουν και να αλλάξουν την πορεία τους αποτρέποντας τις συμφορές.

Χίλια μύρια κύματα μακρια απ' το Αιβαλί

                                                                              Η  Σμύρνη μάνα καίγεται