ΕΝΟΤΗΤΑ 6Η «Η μουσική εξημερώνει»

ΕΝΟΤΗΤΑ 6^Η  «Η μουσική εξημερώνει»

6.Α Ο συγγραφέας: Ο Πολύβιος είναι ο σημαντικότερος μετά το Θουκυδίδη ιστορικός της αρχαιότητας. Γεννήθηκε γύρω στο 202 π.Χ. στη Μεγαλόπολη της Αρκαδίας και πέθανε το 120 π.Χ.. Ήταν γιος του στρατηγού Λυκόρτα, ηγέτη της Αχαϊκής Συμπολιτείας. Η πολιτική και στρατιωτική μόρφωσή του ήταν επιμελημένη, αδιάκοπη και αποτελεσματική. Το 169 π.Χ. έγινε ίππαρχος της Αχαϊκής Συμπολιτείας. Έζησε αναγκαστικά στη Ρώμη, όπου κέρδισε τη συμπάθεια της φιλελληνικής υψηλής αριστοκρατίας. Τη συμπάθεια αυτή αξιοποίησε προς όφελος των κατακτημένων Ελλήνων. Πιστεύοντας ότι η Ρώμη αποτελούσε δύναμη ακατανίκητη, προσπάθησε να καταστήσει τα πνεύματα των Ελλήνων διαλλακτικότερα απέναντι στους Ρωμαίους. Για τις υπηρεσίες του πολλές πόλεις τον ανακήρυξαν ευεργέτη τους και τον τίμησαν με ανδριάντες. Άφησε πλούσιο συγγραφικό έργο, από το οποίο ξεχωρίζει η ιστορία του με τίτλο «Ίστορίαι».

Το απόσπασμα: Προέρχεται από το έργο του Πολύβιου «Ίστορίαι», που αναφέρεται στο χρονικό διάστημα 221-144 π.Χ.. Διαιρείται σε 40 βιβλία, από τα οποία σώζονται ακέραια τα 5 πρώτα και άλλα αποσπασματικά. Το συγκεκριμένο απόσπασμα ανήκει στο τέταρτο βιβλίο και αναφέρεται στους Αρκάδες Κυναιθείς. Η μουσική και το τραγούδι ανήκαν στα βασικά χαρακτηριστικά της εκπαίδευσης των Αρκάδων. Όμως οι Κυναιθείς παραιτήθηκαν κάποια στιγμή από τη μουσική διαπαιδαγώγηση[1], κάτι που οι υπόλοιποι Αρκάδες θεωρούσαν αδιανόητο.

            Τρίτο παράλληλο κείμενο (Αιλιανός)-Μετάφραση.

Όταν οι Μυτιληναίοι εξουσίασαν στη θάλασσα επέβαλαν σε αυτούς από τους συμμάχους που επαναστατούσαν εκείνη τη τιμωρία, δηλ. να μην μαθαίνουν γράμματα τα παιδιά τους ούτε να διδάσκονται μουσική, επειδή θεώρησαν ότι αυτή είναι η πιο βαριά απ' όλες τις τιμωρίες, δηλ. να περνάει κανείς τη ζωή του μέσα στην έλλειψη αρμονίας και στην άγνοια.

6.Β ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΑ - ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΑ:  Παραγωγή ρημάτων

Τα ρήματα που παράγονται από ονόματα (ουσιαστικά ή επίθετα), έχουν διάφορες σημασίες, αλλά συνήθως σημαίνουν ότι το υποκείμενο είναι ή γίνεται ή έχει ή παρέχει ή κάνει εκείνο που δηλώνει το πρωτότυπο.

• Τα ρήματα αυτά παράγονται από το θέμα του πρωτότυπου με την προσθήκη της κατάληξης jω, που είναι και η αρχική κατάληξη των ρημάτων αυτών

Τιμή	(θ. τιμά + jω)               : τιμάω -ῶ
οκνος [2]	(θ. όκνέ + jω)               : οκνέω -ῶ
δῆλος	(θ. δηλό + jω)               : δηλόω -ῶ
Βασιλεύς	(θ. βασιλεύ + jω)          : βασιλεύω
Ανία	(θ. ανία + jω)                : άνιάω -ῶ
άρπαξ	(θ. άρπαγ + jω)             : αρπάζω
Ελπις	(θ. έλπίδ + jω)               : ελπίζω
Μέλας	(θ. μελάν + jω)              : μελαίνω
καθαρός	(θ. καθαρ + jω)              : καθαίρω

• Από παραδείγματα, όπως τα παραπάνω, προέρχονται οι παραγωγικές καταλήξεις:

-άω, -έω, -όω, -ενω, -ιάω, -ζω, -όζω, -ίζω, -νω, -αίνω, -υνω, -αίρω, κ.λπ.

Με την προσθήκη των καταλήξεων αυτών σε ονόματα (ουσιαστικά ή επίθετα) παράγονται ρήματα:

Σφρῖγος: σφριγ-άω -ῶ, υγιής: υγι-αίνω, μῆκος: μηκ-ύνω, ύστερος[3]: υστερ-ίζω

κ.λπ.

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ. Πολλά ρήματα που λήγουν σε -άζω ή -ίζω και παράγονται από ονόματα κύρια ή εθνικά ή από ονόματα ζώων, σημαίνουν ότι το υποκείμενο τους μιμείται τους τρόπους ή τη ζωή ή ακολουθεί τα φρονήματα εκείνου που δηλώνει το πρωτότυπο:

Βοιωτός: βοιωτιάζω (= μιμούμαι τους Βοιωτούς στη γλώσσα, ήθη κ.λπ.).

Βάρβαρος: βαρβαρίζω (= μιμούμαι τους βαρβάρους στη γλώσσα, έθιμα, ήθη και γενικά στους τρόπους της ζωής).

Φίλιππος: φιλιππίζω (= ακολουθώ τα πολιτικά φρονήματα του Φιλίππου).

Πίθηκος: πιθηκίζω (= μιμούμαι τον πίθηκο.

ΡΗΜΑΤΑ από ΑΛΛΑ ΡΗΜΑΤΑ

Πολλά ρήματα παράγονται από άλλα ρήματα. Τα παραγόμενα ρήματα είναι:

1.         Εναρκτικά. Τα ρήματα αυτά σημαίνουν ότι το υποκείμενο αρχίζει νά κάνει ή να παθαίνει εκείνο που δηλώνει το πρωτότυπο ρήμα:

•           Η κατάληξη των ρημάτων αυτών είναι: -σκω.

γηράω-ῶ: γηρά-σκω (= αρχίζω να γίνομαι γέρος) ήβάω-ῶ: ήβά-σκω (αρχίζω να γίνομαι έφηβος).

2.         Θαμιστικά. Τα ρήματα αυτά σημαίνουν ότι το υποκείμενο κάνει θαμά (= συχνά) και σε μεγάλο βαθμό εκείνο που δηλώνει το πρωτότυπο ρήμα.

•           Οι καταλήξεις των ρημάτων αυτών είναι:

-άζω στένω: στενάζω (= στενάζω συχνά και πολύ).

-ίζω αίτέ-ω: αίτίζω (= ζητώ συχνά και πολύ).

-ύζω έρπω: έρπύζω (= σέρνομαι συχνά και διαρκώς).

3.         Εφετικά. Τα ρήματα αυτά σημαίνουν ότι το υποκείμενο διακατέχεται από έφεση (= σφοδρή επιθυμία) σ' εκείνο που δηλώνει το πρωτότυπο ρήμα:

•           Οι καταλήξεις των ρημάτων αυτών είναι:

-ιάω (-ιῶ) κλαίω (μέλ. κλαύσομαι): κλαυσ-ιάω-ῶ (= θέλω πάρα πολύ να κλάψω).

-είω τυραννέω-ῶ (μέλ. τυραννήσω): τυραννησ-είω (= θέλω πάρα πολύ να γίνω τύραννος).

ΡΗΜΑΤΑ από ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ

Τα ρήματα αυτά σημαίνουν ότι το υποκείμενο είναι ή κάνει εκείνο που δηλώνει το πρωτότυπο.

•           Οι καταλήξεις των ρημάτων αυτών είναι:

-ζω δίχα[4]: διχά-ζω, γρῦ: γρύ-ζω (=γρυλίζω) κ.λπ. -ίζω εγγύς: έγγ-ίζω κ.λπ.

ΡΗΜΑΤΑ από ΕΠΙΦΩΝΗΜΑΤΑ

Κι αυτά τα ρήματα σημαίνουν ότι το υποκείμενο είναι ή κάνει εκείνο που δηλώνει το πρωτότυπο.

Οι καταλήξεις των ρημάτων αυτών είναι: -ζω άλαλα: αλαλάζω (=κραυγάζω δυνατά) -ίζω έλελεῦ: έλελίζω. -ώζω οϊμοι: οίμώζω.

6.Γ Επιπλέον πληροφορίες για: τον Αόριστο β βλέπε σελ. 194-196 της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματικής.

Για τα ετερόκλιτα ουσιαστικά γυνή, παῖς βλ. σελ 89 και για την οριστική-επαναληπτική αντωνυμία αυτός-ή-ό, σελ. 138-139

---

[1] Πληροφορίες για και ήχους της αρχαίας ελλήνικης μουσικής μπορείτε να βρείτε στο http://www.mmb.org.gr/page/default.asp?id=4129&la=1.

[2] Φόβος, δισταγμός,  έκπληξη

[3] Επόμενος, μεταγενέστερος, κατώτερος, μετά από κάποιον.

[4] Χωριστά, διαφορετικά, χωρίς, μακριά, σε δύο μέρη.